بنزودیازپین ها یکی از انواع رایج داروهای ضد اضطرابی هستند. این داروها به دلیل ایجاد اثرات آرام بخشی فوری اغلب برای درمان مشکلات خواب و انواع اختلالات اضطرابی نظیر حملات عصبی تجویز می‌شوند. از جمله بنزودیازپین ها می توان کلردیازوکساید، دیازپام، آلپرزولام، لورازپام و … اشاره کرد. نکته قابل توجه اینجاست که همه داروهای بنزودیاپینی قابلیت ایجاد وابستگی جسمانی و روانشناختی دارند و به عبارت دیگر اعتیاد آور هستند. از همین رو مصرف آن ها حتما باید در دوزهای کنترل شده و زیر نظر متخصص صورت بگیرد. 

 آشنایی با بنزودیازپین ها و مکانیسم اثر آن ها 

بنزودیازپین‌ها یکی از انواع داروهای آرام بخش هستند که بیش از همه در درمان اختلالات اضطرابی تجویز می‌شوند. البته ممکن است در برخی شرایط دیگر نیز کاربرد داشته باشند. مکانیسم اثر بنزودیازپین‌ها به طور دقیق شناخته شده نیست. با این حال به نظر می‌رسد که این طبقه دارویی تاثیرات خود را از طریق انتقال دهنده‌های عصبی شیمیایی در مغز اعمال می‌کند.

یکی از این انتقال دهنده‌ها، گابا است که به عنوان مهار کننده عملکرد سیستم عصبی مرکزی شناخته می‌شود. دانشمندان بر این باورند که فعالیت بیش از حد سیستم عصبی منجر به بروز علائم اضطرابی می‌شود. در همین راستا بنزودیازپین‌ها با افزایش اثرات مهاری گابا فعالیت سیستم عصبی را در مغز و نخاع کاهش داده و بهبود اضطراب و رفع تنش را به همراه می‌آورند.

موارد مصرف بنزودیازپین‌ها

بنزودیازپین‌ها بیش از همه به عنوان داروهای ضد اضطرابی شناخته می‌شوند. با این حال آن‌ها موارد مصرف گسترده‌ای دارند و علاوه بر درمان اختلالات اضطرابی اغلب برای درمان مشکلات صرع و تشنج، بی خوابی و سایر مشکلات خواب نیز تجویز می‌شوند. هم چنین از برخی داروهای بنزودیازپینی برای بیهوشی عمومی، رفع اسپاسم عضلانی، رفع علائم سندروم محرومیت از الکل و بیقراری‌های مرتبط با آن، بهبود حالت تهوع و استفراغ، درمان افسردگی و حملات عصبی استفاده می‌شود.

عوارض جانبی مصرف بنزودیازپین ها

بنزودیازپین ها همانند هر طبقه دارویی دیگری ممکن است منجر به بروز برخی عوارض جانبی شوند که البته برای همه کسانی که از این داروها استفاده می‌کنند لزوما اتفاق نمی‌افتند. از جمله رایج‌ترین عوارضی که در پی مصرف داروهای بنزودیازپینی مشاهده می‌شوند می‌توان به احساس رخوت، ضعف، سرگیجه و بروز مشکلاتی در حفظ تعادل حرکتی اشاره کرد. موارد زیر از دیگر عوارض جانبی هستند که ممکن است توسط مصرف کننده داروهای بنزودیازپینی گزارش شوند.

• پایین آمدن خلق و احساس افسردگی
• از دست دادن جهت یابی
• سردرد
• بروز مشکلاتی در خواب
• احساس گیجی
• افزایش تحریک پذیری و پرخاشگری
• بروز اختلالاتی در حافظه
• تعریق
• تنگی نفس
• مشکلات گوارشی

به همین دلیل متخصصین مصرف آنها را برای طولانی تجویز نمی‌کنند. چرا که علاوه بر عارضه های ذکر شده در افراد باعث بروز وابستگی نیز می‌شوند. به طور کلی در مورد مصرف داروهای روان نباید به صورت خودسرانه عمل کرد؛ چراکه شروع و قطع مصرف آنها نیاز به دستور پزشک دارد.

اثر بنزودیازپین ها در بارداری

مصرف بنزودیازپین ها در دوران بارداری برای نوزاد مضر است؛ به همین دلیل در دوران بارداری و شیردهی بهتر از مصرف آن خودداری کرده و یا تحت نظر پزشک آنها را مصرف کنید. در دوران بارداری مصرف هر دارویی بر سلامت جنین موثر است. بیماری های روان تاثیرات شدید تری خواهند داشت. با اینکه احتمالا در این دوران، زنان باردار عوارض بدی را از لحاظ روحی تجربه می‌کنند؛ اما باید سلامت فرزند را در نظر گرفته و مدتی این نوع از داروها را مصرف نکنند.

سومصرف بنزودیازپین ها

جالب است بدانید مصرف بنزودیازپین ها در دوزهای بالا یا بیش از اندازه حالتی شبیه مستی ایجاد می‌کندو همچنین افراد ممکن است عوارض زیر را تجربه کنند.

ناهنجاری در گفتار

اختلال در فعالیت های شناختی

پرخاشگری و تحریک پذیری

اختلال در خواب

حالت تهوع و استفراغ

معمولا علائم اوردوز با این داروها با کاهش ریتم تنفسی مشخص شده و احتمالا به بیهوشی، کما و حتی مرگ منجر می‌شود. همچنین اگر این دارو ها با مواد دیگری مثل الکل، هروئین، آنتی هیستامین و یا مسکن های مختلف مصرف شوند؛ احتمالا این علائم را ایجاد خواهند کرد. 

وابستگی جسمانی و روانشناختی به بنزودیازپین ها

یکی از عوارض جانبی بسیار مهم داروهای بنزودیازپینی که باید به طور جداگانه‌ به آن پرداخته شود، اعتیادآوری یا همان ایجاد وابستگی جسمانی و روانشناختی است. از همین رو هرگونه مصرف سرخود این داروها ممنوع است. هم چنین کسانی که تحت درمان با داروهای بنزودیازپینی قرار دارند نباید به یک باره مصرف خود را قطع کنند چرا که این کار منجر به بروز سندروم محرومیت می‌شود.

از جمله علائمی که در این شرایط اتفاق می‌افتند می‌توان به بی خوابی مفرط، احساس بی قراری و از دست دادن اعتماد به نفس اشاره کرد. اگر بیش از چند ماه است که از بنزودیازپین‌ها استفاده می‌کنید قطع ناگهانی دارو بسیار خطرناک است. در این شرایط اغلب علائم جدی نظیر تشنج، لرزش بدن، اسپاسم عضلانی، استفراغ و تعریق زیاد بروز پیدا می‌کنند. برای پیشگیری از این مشکلات حتما باید قبل از اینکه تصمیم به کنار گذاشتن دارو بگیرید با متخصص مشورت نمایید.

علائم ترک بنزودیازپین ها

وابستگی به مصرف بنزودیازپین ها بعد از مدتی، طبیعی است. افراد بعد از قطع مصرف آنها به صورت ناگهانی احتمالا علائمی را تجربه خواهند کرد که نشانه های ترک است. قطع مصرف بنزودیازپین ها نباید به صورت ناگهانی صورت گرفته بلکه باید به تدریج و توسط پزشک انجام شود.

برخی از نشانه هایی که فرد در این دوران تجربه می‌کند؛ شامل تشنج، سردرد، تمرکز ضعیف، درد وگرفتگی عضلات، توهم و هذیان، اضطراب، درد معده و لرزش بدن است. با شدید شدن این نشانه ها، فرد باید به پزشک مراجعه کرده و درمان را آغاز کند. سم زدایی و دریافت مشاوره، از روش های موثر برای ترک مصرف این دارو هستند.

داروهایی که با بنزودیازپین ها تداخل دارند

بنزودیازپین ها اگر به طور همزمان با داروهایی که عملکرد سیستم عصبی مرکزی را کاهش می‌دهند مصرف شوند، به بروز رخوت بیش از حد و کاهش هوشیاری می‌انجامند. از جمله مواد و داروهایی که کاهش دهنده عملکرد سیستم عصبی مرکزی هستند و با بنزودیازپین ها تداخل دارند می‌توان به الکل، باربیتورات ها، مواد مخدر و داروهای آرام بخش اشاره کرد.

برخی از داروها نیز بر متابولیسم کبدی بنزودیاپین ها اثر می‌گذارند و باعث می‌شوند که دارو دیرتر از بدن دفع شود. از جمله این داروها می‌توان به فلوکستین، سایمتادین، دپاکین و کتوکنازول اشاره کرد.

تفاوت میان بنزودیازپین ها

طبیعی است که بنزودیازپین ها از نظر مکانیسم اثر و مدت زمان اثربخشی متفاوت هستند. همچنین موارد مصرف آنها فرق می‌کند. به همین دلیل پزشک باید در مورد نوع دارو و مدت زمان مصرف تصمیم گیری کند.  برخی از تفاوت ها شامل موارد زیر می‌شوند.

دیازپام یا والیوم و ترانگزن، اثربخشی سریعی دارند و معمولا بین نیم تا یک ساعت اثرات آنها ظاهر خواهد شد.

اگزازپام یا سراکس کندتر عمل کرده و همچنین لورازپام، آلپرازولام و کلونازپام سرعت بیشتری نسبت اگزازپام خواهند داشت.

کلورازپات، تریازولام و میدازولازم، اثربخشی کوتاه مدتی نسبت به سایر بنزودیازپین ها دارند. مدت زمان اثر آنها 3 تا 8 ساعت خواهد بود.

اما داروهایی مثل آلپرازولام، لورازپام، استازولام و تمازپام، برای مدت زمان طولانی تر موثر هستند و اثرات آنها تقریبا تا 11 الی 20 ساعت وجود دارد.

در نهایت اثر داروهایی مثل کلردیازپوکساید، کلونازپام، دیازپام، فلورازپام و کوازپام تا 1 تا 3 روز در بدن باقی می‌ماند.

مثال هایی از داروهای بنزودیازپینی

بنزودیازپین ها طیف گسترده‌ای از داروها را شامل می‌شوند که در لیست زیر با کلیک بر هر دارو می‌‍توانید با نحوه مصرف، آثار و عوارض آن آشنا شوید.

 سخن پایانی

بنزودیازپین ها برای طیف وسیعی از بیماری های مختلف تجویز می‌شوند و اثربخش هستند. اما عوارض آنها نیز بسیار است. به همین دلیل نباید بیشتر از 2 هفته از آنها استفاده کرد. برای جلوگیری از ایجاد وابستگی و حتی سومصرف این دارو، فرد باید به تجویز پزشک خود پایبند مانده و برای درمان اختلالات روانی خود از یک روانشناس نیز کمک بگیرد.

برای درمان بیماری های مختلف روان، استفاده از دارو درمانی و روش های روانشناختی در کنار یکدیگر موثر هستند. باید در مورد مصرف این داروها بسیار احتیاط کردو همچنین علائم را جدی گرفت.

برای دریافت مشاوره در زمینه بنزودیازپین ها می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360  و یا از طریق تلفن ثابت با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.

سوالات متداول